di-Sodium tetraborate MERCK (بوراکس ) چیست؟

بوراکس (Borax) یک ماده سفید رنگ پودری با فرمول شیمیایی Na₂B₄O₇ است که به نام های سدیم تترا بورات یا دی سدیم تترابورات نیز شناخته می شود. بوراکس به دو فرم مایع و پودری در تولید محصولات مختلف مانند شوینده های خانگی و آفت کش ها کاربرد دارد. این ماده از بور، سدیم و اکسیژن تشکیل شده است. شکل مایع آن به دو صورت پنتا هیدرات و دکا هیدرات وجود دارد. یکی از مشخصه‌های این ترکیب از دید صنعتی دانستن میزان گرمای مورد نیاز برای تبدیل هر مول بخار آب از دکا هیدرات به پنتا هیدرات است که این مقدار برای Borax=943/12 کیلو کالری محاسبه شده است.

خواص و ویژگی ها

این ماده براساس تعداد بلورهای متبلور در ساختار خود به سه گروه زیرتقسیم می­گردند:

 بدون آب Na2B4O7

این ماده به عنوان منبع B2O3 در ساخت انواع مختلف شیشه بوروسیلیکات از جمله شیشه های مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی، شیشه های روشنایی، لنزهای نوری، ظروف پزشکی و آرایشی، میکروکره های توخالی و دانه های شیشه ای استفاده می شود.

بوراکس پنتاهیدرات

یک جامد سفید، کریستالی، محلول در آب با فرمول Na2B4O7·5H2O، که عمدتا برای از بین بردن علف های هرز، به عنوان نرم کننده آب، و به عنوان یک ضد عفونی کننده و عامل بوی بد استفاده می شود. بوراکس پنتا هیدرات در صنایع ساخت شیشه مقاوم در برابر حرارت، کود، عکاسی، سفید کننده ها رنگ؛ معرف آزمایشگاهی کاربرد دارد. همچنین این ترکیب می تواند از رشد قارچ های آسیب رسان چوب جلوگیری کرده و به محافظت از محصولات چوبی در برابر آفات کمک کند.

بوراکس دکاهیدرات

بوراکس دکاهیدرات با فرمول Na2B4O7 · 10H2O به فرمولاسیون برای تمیز کردن سطوح سخت مانند فلزات، شیشه و سرامیک اضافه می شود. همچنین به عنوان یک افزودنی در پاک کننده های دست، پولیش ها و واکس ها و ترکیبات تمیزکننده صنعتی/سازمانی استفاده می شود.

طبق یک مطالعه بوراکس دکاهیدرات سمی نیست و امتیاز LD 50 (متوسط ​​دوز کشنده) را در 2.66 گرم بر کیلوگرم را دارد. البته دوز کشنده لزوماً برای انسان یکسان نیست. بسیاری از خواص این ماده نمک اسید بوریک است و به سایر ترکیبات بور تبدیل می شود. از ترکیب آن به عنوان یک ترکیب بور نشأت می گیرد. بوراکس یک ماده معدنی و و در شکل طبیعی خود به عنوان یک کانی کریستالی ظاهر می شود. در صورت تست شعله رنگ زرد مایل به سبز دارد و در دمای ۶۸ درجه سلسیوس آب از دست می دهد و دهیدراته می شود.

تولید

این ماده با عناصری مانند مس،کبالت، کروم، منگنز و نیکل ترکیبات رنگی ایجاد می کند در گذشته برای رنگ آمیزی سفال از آن استفاده می کردند. این ماده به صورت طبیعی از سنگ معدن بورات استخراج می شود. با این حال روش های صنعتی خاصی نیز برای تولید این ترکیب شیمیایی وجود دارد. تولید به صورت مصنوعی اولین بار در ایران اتفاق افتاد. بوراکس مصنوعی به نام تنکار یا تینکال نیز نامیده می شود.

کاربرد بوراکس

در ادامه به برخی از کاربردهای Borax اشاره شده است:

شوینده های خانگی	خمیر دندان و دهانشویه	لوازم آرایشی
شار جوشکاری	مهار کننده خوردگی	ضد یخ
اسلایم	تولید الیاف سلولزی	کشاورزی
آفت کش ها	بافر	نرم کردن و کنترل ویسکوزیته آب

کشاورزی

استفاده از این ماده در مقادیر توصیه شده به صورت خشک به خاک نهال های جوان درخت سیب قدرت رشد میوه را افزایش می دهد و با افات مقابله می کند. همچنین با جذب رطوبت مازاد از پوسیدگی شکوفه و گل ها جلوگیری می کند.

محصولات شوینده

استفاده از این ماده در محصولات شوینده به دلیل دارا بودن خواص ضد عفونی کننده و ضد قارچ بسیار محبوب می باشد و باعث افزایش قدرت پاک کنندگی و کیفیت شستشو می شود. علاوه بر این افرودن بوره به مواد شوینده کف باعث از بین رفتن جرم و رسوب از سرامیک میشود.

استفاده از آن در محصولات شوینده خانگی دارای مزایای زیر است:

• از بین بردن آلاینده ها و لکه ها قارچ و کپک ها
• نابود کننده حشرات مانند مورچه
• از این ماده در شوینده ها و پاک کننده های خانگی برای سفیدتر شدن و خلاص شدن از شر خاک استفاده می شود
• این می تواند بوها را خنثی کرده و آب سخت را نرم کند

در محصولات آرایشی ، بعضاً به عنوان امولسیفایر، بافر كننده یا ماده نگهدارنده برای محصولات مرطوب كننده، كرم ها، شامپو ها، ژل ها، لوسیون ها، اسکراب ها و نمك های حمام استفاده می شود.

کاربرد بوراکس برای ذوب طلا

زمانی که Borax در طلا و نقره مذاب استفاده می شود، به انحلال اکسیدها و سایر ناخالصی ها و تولید کف بورات مایع کمک می کند. این کف به صورت مرتب با استفاده از کربن گرافیت یا خاک رس حذف می شود.

سم بوراکس

در صورتی که حشرات موذی مانند سوسک شما را کلافه کرده اند، استفاده از بوره برای مقابله با آنها گزینه خوبی است. اسید بوریک و بوره آفت کش های کم خطری هستند که البته اگر در غلظت های بالا استفاده شوند می توانند عوارضی مانند التهاب و آسیب به پوست و سیستم تنفسی وارد کنند. اسید بوریک قدرت بالاتری دارد و به راحتی در آب حل می شود. برای از بین بردن تخم یا لارو حشرات موجود در الیاف فرش می توان از پودر BORAX و اسید بوریک استفاده کرد. به مقدار لازم بر روی فرش بپاشید و بعد از بیست دقیقه با جاروبرقی آن را جمع کنید تمام حشرات موذی از بین خواهند رفت.

بوراکس اسلایم چیست؟

همچنین ماده ای است که با چسب و آب ترکیب می شود تا اسلایم را بسازد، ماده ای که بسیاری از بچه ها از بازی با آن لذت می برند.

امروزه ، مواد مدرن بیشتر جایگزین استفاده از بوره در پاک کننده ها و مواد آرایشی شده اند. اسلایم را می توان از سایر مواد دیگر، مانند ذرت ونشاسته تهیه کرد. اما برخی از مردم از borax استفاده می كنند زیرا این ماده به عنوان ماده ای سبز تبلیغ شده است. اما آیا استفاده از آن امن است؟

آیا استفاده از بوره خطرناک است؟

سدیم تترابورات به دلیل عدم وجود فسفات یا کلر در ترکیبات آن به عنوان آفت کش سبز شناخته می شود. تتربورات سدیم و اسید بوریک بسیار شبیه به یکدیگر هستند ولی از نظر میزان سمیت اسید بوریک سمیت بالاتری دارد و با اینکه این ماده به صورت طبیعی استخراج می شود ولی نمی توان گفت کاملا بی خطر است. بر بسته بندی این محصول هشدار هایی مانند عامل تحریک چشم و پوست و آسیب سیستم تنفسی درج شده است. سوء استفاده از آفت کش های مبتنی بر این ترکیب می تواند منجر به سمیت حاد شود و در صورت بلعیدن ممکن است مضر باشد. در حالی که افراد بیشتر در خانه های خود در معرض این ماده  هستند، ممکن است در محل کار مانند کارخانه ها یا کارخانه های استخراج و پالایش با آن مواجه شوند.

انستیتوی ملی بهداشت دریافته است که این ماده با چندین اثر منفی بر سلامتی در انسان همراه است. این شامل:

• سمیت و تحریک
• سردرد، سرگیجه و لرزش
• مشکلات هورمونی
• بیهوشی و مرگ

عوارض بوراکس برای پوست

صابون های لایه بردار باکتریها را از بین می برد و سلولهای مرده پوست و روغن اضافی را از بین می برد. بوره یک ماده معدنی طبیعی است. حتی از آن به عنوان ماده ای در بسیاری از داروهای خانگی برای پاکسازی و مرطوب سازی استفاده می شود. borax به عمق پوست نفوذ نمی کند و همین امر استفاده از آن را در مقادیر محدود ایمن می کند.

بوره می تواند تحریک کننده باشد، زیرا قرار گرفتن در معرض تماس با پوست یا چشم، استنشاق یا بلع رخ می دهد. گزارش های مسمومیت حاکی از آن است که سو استفاده از سموم دفع آفات بر پایه borax منجر به سمیت حاد می شود، علائمی شامل استفراغ، تحریک چشم، حالت تهوع، بثورات پوستی، تحریک دهانی و اثرات تنفسی.

جایگزین بوراکس چیست؟

سدیم سسکویی کربنات با فرمول شیمیایی Na₃H(CO₃)₂ یک کریستال مخلوط از کربنات سدیم و بی کربنات سدیم با pH مشابه این ترکیب، جانشین مناسبی برای آن است. خواص ویژه سدیم سسکویی کربنات این است که از کربنات سدیم ملایم تر و از بی کربنات سودا قوی تر است انحلال پذیری خوبی در آب دارد.

چگونه با خیال راحت از بوره استفاده کنیم؟

به طور کلی، در صورت احتیاط های مناسب، borax به عنوان یک محصول تمیز کننده بی خطر است.

• طبق قراردادهای جهانی به دلیل محرک بودن این ماده کاربرد آن در محصولات آرایشی و شوینده ها ممنوع و یا محدود شده است.
• استفاده از تجهیزات مراقبتی هنگام کار با این ماده زیرا استنشاق و تماس  آن باعث تحریک ریه، پوست و چشم می شود به ویژه در استفاده از شوینده های خانگی از دستکش استفاده کنید و زخم ها را بپوشانید تا مانع جذب این ماده از طریق پوست شود.
• در صورت تماس این ماده با لباس هنگام کار لباس های آغشته را خارج کرده و پوست و دست ها را با آب و صابون کاملا بشویید.
• این ماده برای کودکان بسیار خطرناک است و باید از دسترس بچه ها دور نگه دارید.
• استفاده از آفت کش های بوره و اسید بوریک در زمین های کشاورزی کاربرد دارد.

همچنین در زمان استفاده از این ترکیب از ورود حیوانات خودداری کنید؛ زیرا باعث مسمومیت و حتی مرگ آنها می شود.

MSDS و نکات ایمنی:

پیش از کار با ترکیبات شیمیایی از جمله این ماده، لازم است نکات ایمنی مربوط به آن را مطالعه و رعایت کنید.

• پیش از کار با این ترکیب از لباس، عینک و دستکش محافظ استفاده کنید.
• این ماده باعث آسیب جدی به چشم ها می شود. در صورت تماس چشم آسیب دیده را برای 30 دقیقه با آب بشویید.
• تماس این ماده با پوست باعث تحریک آن نمی شود. پس از تماس آن ناحیه را با آب و صابون بشویید.
• غلظت بالای این ماده باعث سرفه و تحریک دستگاه تنفسی می شود. در صورت استنشاق، از محیط خارج وهوای تازه استشمام کنید.
• در صورت بلع تصادفی این ماده باعث اسهال، استفراغ و سردرد می شود.

با رعایت نکات ایمنی، خطرات ناشی از کار با این ماده ی شیمیایی را کنترل کنید.