پراکسید هیدروژن (آب اکسیژنه) چیست؟

آب اکسیژنه یا پراکسید هیدروژن (H2O2) مایعی بی رنگ و در دمای اتاق دارای طعمی تلخ است. مقادیر کمی پراکسید هیدروژن گازی به طور طبیعی در هوا به وجود می آید. یکی از رایج ترین کاربردهای آب اکسیژنه برای ضدعفونی می باشد. پراکسید هیدروژن ناپایدار است و با آزاد شدن گرما به راحتی به اکسیژن و آب تجزیه می شود.

هیدروژن پراکساید، اگرچه یک ماده غیر قابل اشتعال است، اما یک عامل اکسید کننده قدرتمند است که می تواند در صورت تماس با مواد آلی باعث ایجاد احتراق خود به خودی شود. هیدروژن پراکسید همیشه به عنوان محلول آبی تولید می شود و به صورت تجاری در غلظت های ۳ تا ۹۸ درصد هیدروژن پراکساید عرضه می شود. پراکسید هیدروژن خالص یک جامد بلوری زیر ۱۲ درجه فارنهایت و یک مایع بی رنگ با طعم تلخ بالاتر از ۱۲ درجه فارنهایت است. هیدروژن پراکسید هم می تواند به عنوان یک ماده اکسید کننده و هم به عنوان یک عامل کاهش دهنده رفتار کند.
پراکسید هیدروژن غیرقابل اشتعال است، اما یک ماده اکسید کننده قدرتمند است که می تواند هنگام تماس با مواد آلی، سرعت احتراق را تسریع کند. محلول های آبی پراکسید هیدروژن، در غلظت های کم، در ظروف بی اثر تمیز نسبتاً پایدار هستند. پایداری آین ماده در محلول های اسیدی با حداکثر PH 4.3 الی 5.5 می باشد.
آب اکسیژنه های موجود در بازار، عموماً هیدروژن پراکسید ۳ درصد، هیدروژن پراکسید ۱۲ درصد و هیدروژن پراکسید ۳۰ درصد می باشند. منتها محلول های آبی حاوی ۳۵٪ ، ۵۰٪ ، ۷۰٪ یا ۹۰٪ بیشترین کاربرد را در کاربردهای صنعتی و در محیط آزمایشگاهی دارند. همین تفاوت در خلوص آب اکسیژنه نقش مهمی در تعیین قیمت آب اکسیژنه در بازار دارد. برای جلوگیری از سرعت تجزیه آب اکسیژنه، به یک تثبیت کننده (معمولاً استانیلید) نیاز هست. در صنعت، از پراکسید هیدروژن در غلظت های بالاتر به عنوان سفید کننده برای منسوجات و کاغذ، به عنوان یک جزء از سوخت موشک و برای تولید لاستیک کف و مواد شیمیایی آلی استفاده می شود.

کاربردهای گوناگون آب اکسیژنه (پراکسید هیدروژن)

الف) پراکسیدهیدروژن در کشاورزی

چرا پراکسید هیدروژن ؟

برای کنترل استرس گیاهان: گیاهان زراعی در طول چرخه حیات خود، تحت استرس های مختلفی قرار دارند. بیشتر استرس در محصولات زراعی، استرس اکسیداتیو مرتبط است که درصورت عدم تحمل آن توسط گیاه، منجر به کاهش بازده گیاه می شود

خواص هیدروژن پراکسید در کشاورزی کدام است؟

• کنترل آفات
• درمان پوسیدگی ریشه
• پیش تیمار بذرها
• محلول پاشی برای از بین بردن عفونت قارچی
• پیشگیری از عفونت در درختان آسیب دیده
• گرچه از آن به عنوان “کود” عمومی استفاده می شود که یا در حین آبیاری به گیاه افزوده می شود و یا به شاخ و برگ گیاه پاشیده می شود، آب اکسیژنه کود نیست، اما می تواند به رشد گیاه کمک کند.
• سودآوری و عملکرد محصول ممکن است بهبود یابد.
• پس از استفاده از هیدروژن پراکساید، نیازی به شستشو نیست.
• به محصولات آسیب نمی رساند.
• فساد را کاهش می دهد و ماندگاری را افزایش می دهد.

آیا هیدروژن پراکسید به گیاه آسیب می رساند؟

تقریباً هر چیزی به مقدار زیاد می تواند مضر باشد و استفاده از دوزهای زیاد پراکسید هیدروژن در باغ از این قاعده مستثنی نیست. با این حال، هنگام استفاده از آب اکسیژنه برای گیاهان، محلول به طور کلی رقیق می شود، به طوری که آن را ایمن می کند. همچنین ، توسط سازمان EPA ایالات متحده به رسمیت شناخته می شود. پراکسید هیدروژن، از اتمهایی مشابه آب تشکیل شده است به استثنای اینکه یک اتم اکسیژن اضافی دارد. این اکسیژن اضافی، خصوصیات مفیدی به هیدروژن پراکسید می دهد.

چگونه هیدروژن پراکسید به رشد گیاه کمک میکند؟

۱) حمایت از گیاهان: دانشمندان بر این باورند که محصولات برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند. مقدار پوشش گیاهی اکسیژن باید بیش از ۲۰٪ باشد در غیر این صورت زنده نخواهند ماند. سلامت و نشاط گیاهان تا حد زیادی به اکسیژن کافی ریشه ها متکی است، زیرا ریشه های متعلق به گیاه اکسیژن می خواهند کربوهیدرات ها را به انرژی تبدیل کنند. در نتیجه، گیاه فقط متناسب با رشد ریشه خود می تواند میوه یا سبزیجات تولید کند.
2) هوادهی ناحیه ریشه: یک روش سریع و ساده برای افزایش اکسیژن به ناحیه ریشه، هوادهی محلول غذایی در مخزن است. پراکسید هیدروژن، یک روش عالی برای اکسیژن رسانی محلول های غذایی در مخازن است. وقتی آب به H2O2 اضافه شود، یک اتم اکسیژن اضافی هیدروژن تولید می شود. سپس ترکیبات بسیار ناپایدار می شوند و 2 مولکول اضافی جدا می شود و مقدار بیشتری از آب و اکسیژن را در مخزن ایجاد می کند.
۳) از بین بردن امراض: همچنین پراکسید هیدروژن می تواند به جلوگیری از باکتری ها و قارچ های ناخواسته که ممکن است در کمین باغ و زمین کشاورزی باشند و مانع رشد گیاه شوند،کمک کند.

از چه میزان آب اکسیژنه برای ضدعفونی استفاده کنیم؟

برای افزایش اکسیژن به گیاهان یا کنترل آفات با استفاده از محلول هیدروژن پراکسید ۳ درصد، یک قاشق چای خوری (۵ میلی لیتر) در هر فنجان (۲۴۰ میلی لیتر) آب در یک بطری اسپری اضافه کنید و گیاه را مه پاشی کنید. این مقدار همچنین برای پیش تیمار بذر ها برای کنترل عفونت های قارچی مناسب است. برای گیاهان دارای پوسیدگی ریشه یا عفونت های قارچی، از یک قاشق غذاخوری (۱۵ میلی لیتر) در هر فنجان آب استفاده کنید. محلول را می توان برای استفاده در آینده تهیه و ذخیره کرد، اما حتماً آن را در یک مکان تاریک و خنک نگهداری کنید زیرا قرار گرفتن در معرض نور قدرت را کاهش می دهد. اگر می خواهید مساحت بیشتری را بپوشانید، خرید هیدروژن پراکسید ۳۵ درصد از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر است. قیمت آب اکسیژنه در مقایسه با محصولات مشابه، بسیار مناسب می باشد. یک قسمت پراکسید هیدروژن را با ده قسمت آب مخلوط کنید. این یک فنجان (۲۴۰ میلی لیتر) در هر چهار فوت مربع (۰.۵ متر مربع) فضای باغ است. محلول را در یک قوطی آبیاری یا در یک سمپاش بزرگ مخلوط کنید. در پای گیاهان آب دهید و از خیس شدن شاخ و برگ جلوگیری کنید. هنگام استفاده از این هیدروژن پراکسید ۳۵ درصد بسیار مراقب باشید. این می تواند پوست را سفید و یا بسوزاند. بعد از هر بارندگی یا در صورت لزوم، باغ سبزیجات را اسپری کنید.

آیا پراکسید هیدروژن برای کنترل آفات و بیماری ها موثر است؟

پراکسید هیدروژن ۳ درصد (%۳) هنگام پاشیدن بر روی محصولات می تواند آفات با بافت نرم مانند شته ها، کنه های عنکبوت قرمز و بیماری های قارچی مانند کپک پودری را کنترل کند. یک قسمت از پراکسید هیدروژن را به ده قسمت آب مقطر برای محلول پاشی مخلوط کنید تا از لکه گیری گیاهان جلوگیری شود. پوسیدگی ریشه در گیاهان توسط قارچ ها و باکتری ها ایجاد می شود. آبیاری محصول با پراکسید هیدروژن %۳ رقیق شده در آب به نسبت ۱: ۱ باعث از بین بردن پوسیدگی ریشه باعث قارچ و باکتری است. پیش تصفیه بذرها با خیساندن آنها در پراکسید هیدروژن (%۳) و شستشو قبل از کاشت به محافظت از دانه ها در برابر بیماری های قارچی موجود در خاک که باعث پوسیدگی ریشه می شود، کمک می کند. این نسبت نباید به شاخ و برگ های گیاه اعمال شود زیرا منجر به لکه بینی می شود. پوسیدگی ریشه همچنین می تواند در نتیجه رطوبت بیش از حد خاک (ورود به سیستم آب) باشد که در صورت وجود اکسیژن کافی در فضای منافذ در ریشه گیاه وجود ندارد تا بتواند تنفس کافی داشته باشد. این باعث خفگی و جلوگیری از اکسیژن گیری ریشه گیاهان می شود که باعث مرگ گیاه می شود.