تارتاریک اسید چیست؟

نوعی اسید میوه ای مشتق شده از انگورمی باشد که در میان خیلی از مردم عادی به نام جوهر ترش معروف است. این ماده کاربردهای بسیار زیادی در ساخت مواد و وسایل مورد نیاز مردم دارد و به  همین دلیل در میان مردم بسیار معروف است.

تاریخچه کشف تارتاریک اسید

اولین بار در سال ۸۰۰ میلادی توسط جابرابن حیان از تجزیه پتاسیم تارتار تولید شد. این ماده کاربردهای بسیار زیادی دارد که در بخش کاربردهای این ماده به آن­ها خواهیم پرداخت اما یکی از رایج ­ترین کاربردهای آن استفاده از آن به عنوان ترش کننده  به جای سیتریک می­باشد چون اسید تارتاریک ترش مزه تر از اسید سیتریک است. هم­چنین به علت خاصیت آنتی اکسیدانی و و نیز جاذب رطوبت بودن در صنایع غذایی علاوه بر استفاده به عنوان طعم دهنده کاربردهای گسترده دیگری نیز دارد.

این ماده طعم اسیدی بیشتری نسبت به سیتریک دارد بنابراین اگر می خواهید از این ترکیب به عنوان جایگزین آن استفاده نمایید، حتما نصف مقدار توصیه شده برای سیتریک ، از این ترکیب استفاده کنید و کم کم مقدار آن را افزایش دهید

پی اچ تارتاریک جدود 2.3 است و پی اچ سیتریک درحدود 3-6 می باشد. در نتیجه محصول فوق نسبت به سیتریک ترش تر می باشد

ویژگی­ های تارتاریک اسید

همان­طور که بالاتر هم ذکر شد، این ماده موجب ایجاد طعم ترش در خوراکی ها می­شود. این ماده که در میوه ها به خصوص در انگور و مرکبات به مقادیر زیاد یافت می­شود، موجب ایجاد طعم ترش در این میوه ­ها نیز می­شود. برای مثال طعم ترشی انگور به علت وجود این ماده در ترکیب طبیعی این میوه می­ باشد. خاصیت آنتی اکسیدانی نیز یکی از ویژگی­ های آن بوده و میوه­ ها و یا سبزیجاتی که این اسید جزیی از ترکیباتشان می­باشد خاصیت آنتی اکسیدانی زیادی دارند و موجب سلامت بیشتر بدن به خصوص تاثیر مثبت در کند شدن فرآیند پیری بدن می­شود.

خواص فیزیکی و شیمیایی تارتاریک اسید

از خواص فیزیکی و شیمیایی آن می­توان به این مطالب اشاره کرد که به دلیل داشتن دو عامل اسیدی در ساختار مولکولی خود اسیدی دو ظرفیتی است و شامل دو گروه کربوکسیل در ساختار مولکولی خود می­باشد. این ماده در ظاهر به شکل کریستال­های بی­رنگ و یا پودر سفید می­باشد که در معرض هوا به صورت پایدار می ماند.

نمک مزدوج این اسید تارترات نامیده می­شود که آن هم به صورت پودر سفید رنگ در می ­آید. اسید تارتاریک در دو حلال آب و الکل به صورت عمده انحلال پذیر است. میزان حلالیت آن در آب معادل 133 گرم در هر 100 میلی لیتر آب است. این مولکول ویژگی خاص دیگری نیز داراست و آن ویژگی این است که اسید تارتاریک جزیی از خانواده آلفا هیدروکسی اسید ها است. آلفا هیدروکسی اسید ها در واقع گروهی از اسیدهای کربوکسیلیک هستند که علاوه بر عامل اسیدی دارای عامل هیدروکسیل (OH) هستند. اسید لاکتیک، مالئیک، تارتاریک و سیتریک جزوی از این دسته اسیدها هستند. این اسید ها از میوه های سیب، انگور و مرکبات به دست می­آیند به همین دلیل اسید­های میوه ای نیز نامیده می­شوند.

علاوه بر این از ویژگی­ های دیگر این اسید نقطه جوش بالاست. نقطه جوش آن در حدود 275 درجه سانتی گراد است. این ماده شامل 4 کربن، 6 اکسیژن و 6 هیدروژن در ساختار خود می­باشد.

کاربردهای تارتاریک اسید در صنایع غذایی

1. خاصیت ترش کنندگی

عمده ترین کاربرد این ماده همان طور که بالاتر هم ذکر شده بود، کاربرد در صنایع غذایی است. برای مثال این ماده که خاصیت ترش کنندگی زیادی دارد می­تواند در تولید آبنبات­های ترش استفاده شود.

2. طعم دهنده نوشیدنی ها

از جمله کاربردهای دیگر آن، استفاده به عنوان طعم دهنده ­ی اصلی در نوشیدنی­ ها و آب میوه­ هایی با طعم انگور است.

3. بسته بندی عسل

در فرآیند بسته بندی عسل طبیعی تولیدی توسط زنبورهم، برای رسوب نکردن ترکیبات موجود در عسل بر اثر تغییرات ناگهانی دما، از آن در مقادیر ناچیز استفاده می­شود .

4. نگهدارنده مواد غذایی

علاوه بر کاربردهای ذکر شده از این ماده برای کاربرد عمده دیگری نیز استفاده می­شود و آن استفاده به عنوان ماده نگهدارنده در مواد غذایی است. این ماده باعث افزایش اسیدیته محلول شده و به عنوان یک عامل ضد میکروبی برای جلوگیری از فساد غذا به کار می­رود. در آبمیوه ها نیز از آن برای بالانس کردن مقدار شکر/اسید مفید است.

5. حجم دهنده ها

در تولید بیکینگ پودر که به عنوان حجم دهنده در قنادی­ها و نانوایی ها به کار می­رود اسید تارتاریک نقش به سزایی دارد. این ماده در واکنش با سدیم بی کربنات، گاز کربن دی اکسید تولید می کند که این گاز باعث افزایش حجم خمیر خواهد شد.

کاربردهای تارتاریک اسید در صنایع دیگر

علاوه بر کاربرد­های متعدد در صنایع غذایی، در صنایع تولیدی دیگر نیز استفاده­ های فراوانی دارد برای مثال از آن به عنوان واسطه شیمیایی و منزوی کننده در دباغی، گرد خمیر مایه، سرامیک ها، فراورش پارچه، آب نقره کاری آینه و رنگ آمیزی فلزی استفاده می­شود. هم­چنین این مادهدر عکاسی و رنگرزی نیز استفاده می­شود. علاوه بر آن در صنایع دیگر نیز به صورت گسترده از تارتاریک اسید استفاده می­شود که به شرح زیر می­باشد:

صنایع دارویی:

به دلیل وجود خاصیت اسیدی و متعادل کنندگی نمک تارترات در صنعت دارویی برای تولید داروهای گوارشی، خنثی کننده و متعادل کننده های اسید معده، به کار می رود.

استفاده از آن به صورت ایزومری هم در این صنعت امکان پذیر است زیرا این مولکول، یک مولکول کایرال است که از آن می توان برای تولید مشتقات تارتارات استفاده کرد و با استفاده از فعال نوری بودن آن از آن به عنوان حلال شیمیایی برای حل کردن DL آمین بوتانول در داروسازی استفاده می­شود.

صنایع لوازم آرایشی و بهداشتی:

در صنعت تولید لوازم آرایشی و بهداشتی از آن به دلیل خواص آنتی اکسیدانی و درخشندگی که دارد،استفاده می شود دارد و به بسیاری از کرم های ضد چروک و پوسته شدن به عنوان عامل ضد پیری اضافه می شود.

 

تولید اسید تارتاریک

در سال 1951 چرچ و بلومبرگ یک روش برای تولید این ماده در مقادیر تجاری ارائه کردند. در این فرآیند که توسط این دو فرد ارائه شد مالئیک انیدرید در آب حل شده و یک محلول کاتالیستی که شامل کاتالیست تانگستیک اکسید است همراه با هیدروژن پراکسید به آن افزوده می­شود. محلول به دست آمده باید به مدت 12 ساعت در دمای 70 درجه سانتی گراد در راکتور باقی بماند. پس از آن محلول سرد می شود تا کریستال های اسید تشکیل شوند، خاطر نشان می­شود که ایزومرهای نوری این ماده به صورت کاملا نصف نصف به وجود می­آیند، و سپس با استفاده از یک جدا کننده سانتریفیوژی تارتاریک اسید از باقی مواد جدا می شود.

 

ایمنی اسید تارتاریک

محرک پوست و چشم و دستگاه تنفسی می باشد و موجب قرمزی و سوزش پوست، قرمزی و سوختگی عمیق چشم، سرفه،تنگی نفس و گلودرد می شود.

در صورت تماس با پوست سریعا محل را با آب و صابون بشویید و در صورت تنفس، هوای تازه تامین کنید و یا به مصدوم تنفس مصنوعی بدهید. همچنین در صورت تماس با چشم، چشم های باز را چند دقیقه زیر آب جاری شست و شو دهید.

بازار جهانی فروش اسید تارتاریک و بررسی قیمت روز آن

 

خرید آن به دلیل بازار مصرف گسترده آن در سطح جهان رواج زیادی دارد و قیمت آن بر اساس میزان خلوص و شرکت تولید کننده و همچنین حجم فروش تارتاریک اسید تعیین می­شود. قیمت این ماده در بازار­های جهانی از 0.5 دلار تا 10 دلار به ازای هر کیلوگرم بسته به موارد ذکر شده متغیر است.(این عدد برای خرداد سال 1399 می باشد)